Dîroka Tirkiyeyê

Dîroka Tirkiyeyê

Dîroka Tirkiyeyê gelek zagonî, xirabî û şeran hebûye. Di nava qarnên mezin ên berê de, Tirkiye bûye parçeyekî ji Şamê û Misirê û di nava wan jî xiristiya Osmanî de. Di sala 1923'an de, rêveberiya Tirkiyeyê bi rêvebirina Mustafa Kemal Ataturk hatiye avakirin û Tirkiyeyekî nû ji bo xwe amade kir.


Di nava salên piştî wergirtina rêveberiya Ataturk de, Tirkiye gelek cihê baş û dijwarî derxistin. Tirkiye di ser zagonên kurdan de gelek zagonî û xirabî li ser wan pêk anîne û di nava salên 1980'an û 1990'an de di bin desthilatdariya rejîma faşîstî ya Tirkiyeyê de gelek zordarî û tunekirinê pêk anîne.


Li gorî pêşketina Tirkiyeyê, Tirkiye di nava dezgehên cîhanî de wekî welatê baş û pêşbaz tê hesibandin. Tirkiye di heman demê de cîhanê bi gelek pîvanan re jî di bin dûrbînê ye. Tirkiye heta niha jî dixwaze bi tevahî ji bo vê rûmet û statuya xwe ya navnetewî bisekinin û xurt bikin.


Di dawiya salên 1990'an de û di bin desthilatdariya Partiya Karkerên Kurdistanê de (PKK), Tirkiyeyê xwe di nava şer û tunekirinê de dîtin. Hêj li Tirkiyeyê gelek pirsgirêkên sosyal û siyasî hene û Tirkiye di nava peymana navdewletî ya navbera Tirkiye û cîhanê de jî hejmara navdewletî û welatan yên xwe dikeve destê xwe kontrol dike. Li gorî van hemû rewşan, Tirkiyeyê gelekî dirêj û kêmser bûye û gelekî bi siyaset û şer re derketiye pêş.


Li gorî rewşa niha ya Tirkiyeyê, Tirkiye bi siyasetên xwe di nava herêmên din de jî girêdayî ye û hewl dide rûmet û statuya xwe ya navnetewî bisekinin. Bi hezaran civînên siyasî û bûyerên nû li Tirkiyeyê diqewimin û bi van hemû rewşan Tirkiye jî li ser rêya rastiya demokratîk û aştiyane dixwaze bisekinin.

Bi salên dawî de, di nava rewşa mafên mirovan û mafên kurdan de, Tirkiye gelekî dirêj û kêmser bûye

Li Tirkiyeyê, Kurd di heman demê de ji bo xwe rê û helwestên siyasî û welatperwerî diyar dikin, bi gelemperî li ser zagonên xwe de zor û zext pêşkêşî dikin. Ji ber vê yekê, Tirkiye bi salên dirêj de bi hewldana parçebûna welatê Kurdî, paşerojê û welatperwerî bi siyasetên zext û xirabî li ser kurdan bi ser neketiye. Di vê qonaxê de, Tirkiyeyê di nav rewşeke zordar de ye ku gelek îhlalên mafên mirovan, bi taybetî mafên kurdan, têne kirin.


Dema ku PKK hatiye damezrandin û rêxistinên sivîl ji bo pêkanîna azadiyê di bin desthilatdariya hikûmeta Tirkiyeyê de hatine damezrandin, Tirkiye bi taktîk û siyaseta leşkerî û zordestiyê bi ser kurdan re amade bûye. Ji ber vê yekê, di nav sê dekadeyan de, Tirkiyeyê bi gelek operasyon û şerên dijwar li ser kurdan, şerên li deverên kurdan, û bi zext û zorê li ser welatperweriya kurdan pêk anîne.


Bi salên dawî de, di nava rewşa mafên mirovan û mafên kurdan de, Tirkiye gelekî dirêj û kêmser bûye. Lêbelê, di nava wan jî, Tirkiyeyê hêjayî kritîk û şeran e ku têde mafên mirovan, bi taybetî mafên kurdan, tên îhlal kirin. Di vê qonaxê de, Tirkiyeyê dixwaze li ser rastiya demokratîk û azadiyê bibin û di nava xwe de hemû welatên herêmî û navdewletî bide hevkariyê.